پس

Aculops lycopersici (Masse)             Acari: Eriophyidae

شکل شناسی

بالغ: بدنی به شکل دوکی به طول 200 -150 و عرض 50 میکرون به رنگ زرد مایل به نارنجی و ناخن شانه ای چهار پره ای است . خط میانی سپر پشتی در دو ثلث عقبی سپر قرار دارد موی پوشتی کوتاه است . شکم حدود 27 ترژیت و 60 استرنیت دارد برجستگی هایی ریز روی ترژیت ها ضعیف و کشیده شده است ولی در حاشیه استرنیت به شکل دانه تسبیح نوک دار می باشد

تخم: تخمها کروی شیری رنگ و به قطر 20 میکرون هستند که در روی برگها و ساقه های گیاهان میزبان قرار داده می شوند نرها و ماده ها هر دو پس از 2الی 3 روز از تخم ها خارج می شوند .

لارو: مرحله لاروی کوتاه که در افراد ماده حدود 11 ساعت و در افراد نر حدود 7 ساعت به طول می انجامد . مرحله استراحت لاروی برای هر دو جنس ماده و نر 13 ساعت طول می کشد . لاروها به رنگ سفید بوده و شبیه کنه بالغ می باشند با این تفاوت که از کنه بالغ کوچکتر و کم تحرک ترند .

پوره: مراحل پورگی سن اول و دوم کنه ماده در مدت کوتاهی و نرها در طی مدت 19 ساعت سپری می شود . استراحت پورگی برای ماده ها حدود 18 ساعت و برای نرها حدود 16 ساعت به طول می انجامد .

انتشار آفت

این آفت به طرق مختلف انتشار می یابد . در درجه اول با جریان باد و حشراتی نظیر Bemisia Sp و در درجه دوم توسط لباس افرادی که در طول فصل برداشت در حال میوه چینی هستند از بوته ای به بوته مجاور منتقل می شود . وقتی شاخ و برگهای پایینی گیاه در اثر شدت حمله خشک می شود ، کنه ها به شاخه های انتهایی رفته و بدن خود را بالا می گیرند تا بوسیله باد به بوته های دیگر انتقال یابند یا به یدن پرندگان چسبیده و بوسیله آنها تغییر مکان دهند . این کنه در غالب موارد به قسمتهای مختلف بدن حشرات از جمله ساق پای ملخ های موجود در مزارع آلوده چسبیده و انتقال می یابد .

خسارت

کنه حنایی گوجه فرنگی یکی از آفات جدی ، خطرناک و خسارت زای گوجه فرنگی است . از علایم تیپیک این کنه نقره ای و برنزه شدن سطح زیرین برگها می باشد . با تداوم تغذیه آفت بوته ها پژمرده شده و به رنگ قهوه ای متمایل به قرمز درآمده در نتیجه خشک می شوند .

تراکم های قسمتهای پایانی ساقه از بین رفته ، قهوه ای یا برنزه و زرد متمایل به قهوه ای می شوند . خسارت در روی شاخ و برگ اغلب به صورت آفتاب سوختگی می باشد . خسارت آن بر روی میوه نیز به صورت توقف رشد دیده شده و همچنین میوه های آلوده اغلب به صورت کمرنگ یا زرد تا سفید نقره ای دیده می شوند . تعداد کنه موجود در برگهای پایین همیشه بیشتر از برگهای بالایی است . علایم اولیه خسارت در بوته های گوجه فرنگی به صورت پیچیدگی در برگهای پایین و ظهور رنگ نقره ای براق در سطح زیرین برگها دیده می شود.

... بقیه در ادامه مطلب از خشک شدن برگهای پایینی کنه ها به تدریج آنجا را ترک نموده و به طرف برگهای بالایی که آلوده نیستند حرکت می کنند و با ادامه تغذیه برگها به رنگ حنایی و برنزی درآمده و یک حالت کاغذی شکل و زنگ زدگی بیمارگونه پیدا می کنند . همچنین چین خوردگی های ضعیفی در سطح برگها ظاهر می شود که این چین خوردگی ها تا حدودی به علایم بیماری ویروسی شباهت دارند . با تداوم تغذیه ساقه ها نیز به رنگ حنایی و برنزی درآمده و اغلب از جهت طولی شکاف بر می دارند . در تراکم و انبوهی جمعیت بالای آفت برگها خشک و از بوته ها آویزان می شوند . میوه ها قبل از اینکه رنگ بگیرند معمولاً علایم زنگ زدگی روی آنها دیده نمی شود اما در این مرحله اغلب یک حالت آفتاب زدگی پیدا می کنند که عمدتاً ناشی از ریزش برگ ها است .

در مواقعی که آلودگی بسیار شدید باشد کنه ها سطح پایینی و بالایی برگها و حتی ساقه ها و گاه نوک برگها را نیز مورد حمله قرار می دهند . در جمعیت های بالا این آفت چندان رغبتی به فعالیت روی میوه نشان می دهند . و معمولاً در سطح آنها به صورت انفرادی و به تعداد کم دیده می شود .

برنزه شدن ساقه سیب زمینی در اثر تغذیه اینگونه به اندازه گوجه فرنگی نیست اما برگهای سیب زمینی ممکن است خشک شده و خود بوته نیز در اثر آلودگی از بین برود . بوته های بادمجان جمعیت بالایی از این کنه را حمایت می کنند ولی بوته ها زنده می مانند . خسارت وارده به بادمجان معمولاً به صورت بد شکلی و چروکیدگی برگها است که شبیه خسارت وارده از علف کش تفردی است . ارقامی از بادمجان که دارای موهای اپیدرمی غده ای فراوان هستند حنایی شدن را نشان می دهند .

زیست شناسی

ماده ها تخم خود را در زیر برگها و نزدیک به رگبرگ وسطی قرار می دهند ، دوره رشد جنینی تخم دو روز است که پس از آن لارو کنه خارج شده و دو دوره پورگی را سپری می کند تا به کنه بالغ تبدیل شود . دوره نشو و نمای آفت در دمای 27 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 30 درصد به حداقل میزان خود یعنی 6 روز تقلیل یافته و در 22 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 30 درصد به حداکثر میزان خود یعنی 12 روز افزایش می یابد .

در شرایط بسیار مناسب کنه های ماده تا 6 هفته زندگی کرده و حداکثر تا 50 عدد تخم می گذارند . بهترین شرایط زیست برای این کنه نواحی نیمه خشک می باشد که دمای زیاد و رطوبت نسبی کمی دارد . دوره نشو و نمای این آفت از تخم تا ظهور مرحله بالغ برای ماده بطور متوسط 5 روز و برای نر 4 روز است . طول عمر ماده ها 22 روز بوده که طی 19 روز دوره تخم گذاری خود تعداد 16 عدد تخم تولید نموده اند .

گیاه تاج ریزی سیاه که اغلب در اطراف مزارع گوجه فرنگی می رویند بعنوان میزبان بقا عمل می کند ، این کنه حتی قادر است در روی گیاهان تاج ریزی که در نزدیکی ساختمانهای مترو می رویند زمستان گذرانی کنند . نیلوفرهایی که در داخل مزارع گوجه فرنگی می رویند حامل کننده بوده و برگهای آنها ممکن است خشک شده و در سطح فوقانی و تحتانی به رنگ نقره ای شفاف در بیایند و بدون اینکه حنایی شوند ریزش کنند . گوجه فرنگی میزبان ترجیحی این کنه است زیرا این آفت هر چند در روی سایر میزبان های خود فعال است ولی تغذیه آن باعث خسارت در آنها نمی شود ولی بطور دائم روی آنها به نشو و نمای خود ادامه می دهد به عبارتی رابطه آفت و میزبان حالت دائمی دارد .

در صورت فقدان میزبان گیاهی مناسب کنه حنایی گوجه فرنگی قادر است تا 4 روز بدون غذا زنده بماند . این کنه به سرمای زمستانه شدیداً حساس است و در صورت وجود عدم پناهگاه مناسب تمام مراحل زیستی آن در دمای نزدیک به یخبندان در مدت چند ساعت از بین می رود . مناسبترین روش برای نشو و نمای کنه حنایی گوجه فرنگی حدود 5/26 درجه سانتیگراد و 25 درصد رطوبت نسبی است . در برخی نقاط اغلب روی تاج ریزی آفتاب پرست و پنیرک زمستان گذرانی می کند . بعبارت دیگر در اطراف مزارع یا در مراحل محفوظی که این علف های هرز در طول زمستان یخ نمی زنند . این کنه زمستان را به صورت ماده بالغ سپری می کند .

روشهای کنترل

الف) زراعی: جمع آوری و از بین بردن بقای گیاهانی که می توانند پناهگاه خوبی برای زمستان گذرانی باشد در کاهش جمعیت آفت بسیار موثر می باشد .

کنترل علف های هرز میزبان داخل و حاشیه مزرعه: در سال هایی که سیب زمینی و گوجه فرنگی کاشته نمی شود علف های هرز میزبان سبب پایداری آفت می شوند . لذا هر گونه عملیاتی که منجر به از بین رفتن آنها شود در کنترل آفت موثر است .

تناوب زراعی: با اجتناب از کشت مجدد و زودتر گوجه فرنگی یا سیب زمینی به قطعات اولیه .

ب) بیولوژیکی: این آفت دشمنان طبیعی متعددی دارد اما استفاده از آنها جهت کنترل بیولوژیکی اینگونه اغلب عملی به نظر نمی رسد ، کنه شکارگر Seiulus Sp را در کنترل کنه حنایی موثر می داند . از جمله کنه های شکارگر دیگر می توان به Typhlodromus , Occidentalis (Nesbitt) , Pronematus Ubiquitis , Lasioseius Sp , Phytoseiuluspersimilis , Euseius Comcordis (Chant) اشاره کرد .

ج) شیمیایی: با ردیابی در مزرعه و مشاهده علایم وجود این کنه باید نسبت به کنترل آفت اقدام نمود با بررسی هفت کنه کش ترکیبات دیکوفول ( کلتان ) سی هگزاتین ، پلیکتران ، آزوسیکلوتین ، پروپال ، سولپروفوز ، بولستار و منوکروتوفوس آزودرین را روی این کنه موثر شناخت و فن بوتاین اکسایت وندکس را دارای اثر متوسط گزارش کرد. طی مطالعه دیگری ترکیبات سولفور ، متا سیتوکز – آردی متوآت آندو سولفان متانیدوفوس و امایت روی این کنه بی اثر گزارش شده اند . اثرات تلفیقی 5 کنه کش و کنه شکارگری از خانواده Tydeidae به نام Homeopronematus anconai را روی این آفت مطالعه کرده و نتیجه گرفتند که آورمکتین B1 نسبت به دبکوفور ، سی هگزاتین و سولفور سمیت بیشتری روی این آفت دارد . همچنین از سموم نئورون، بروموپروپیلات ، گوگرد و کاراتان نیز می توان در کنترل آن بهره گیری نمود . سم نئورون 20 روز بعد از سمپاشی دوام کافی و سم کاراتن و گوگرد را تا 10 روز پس از سمپاشی دوام نسبتاً کافی برای کنترل آفت دارند . گردپاشی با گوگرد ، میکرونیزه و تابل به تعداد سه بار و به فاصه 15 روز انجام می شود که اولین سمپاشی پس از کشت انجام می کیرد